Μιχαήλ Βοξάκης: “Το σχολείο χρειάζεται σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας και ουσιαστική εξειδίκευση”

Άρθρο του φιλολόγου και συγγραφέα σχολικών βοηθημάτων για το edionysos.gr.

ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ
ΕΦΗΒΟΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΕ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Η σχολική παιδεία είναι ένας από τους παράγοντες που αποτελεί τον κύριο αρωγό στην ένταξη των νέων στην ταχύτατα μεταβαλλόμενη κοινωνική πραγματικότητα της εποχής μας. Συγκεντρώνει στις ημέρες μας η παιδεία και, πιο συγκεκριμένα το σχολείο, την εμπιστοσύνη των νέων αναφορικά με την προσαρμογή στη σύγχρονη κοινωνία;

Βρισκόμαστε πλέον μπροστά σε μία κοινωνία, που αντιμετωπίζει ποικίλα ηθικά, πολιτιστικά και οικονομικά προβλήματα, και μία παιδεία που δεν είναι πλέον σε θέση να παρέχει μια πολύπλευρη αγωγή και να υποδεικνύει αξίες και στόχους σε μια περίοδο κρίσης και μετασχηματισμού του κοινωνικού γίγνεσθαι.

Στα χρόνια που διανύουμε, ο σκοπός και η θεώρηση του κόσμου από το σχολείο επιβάλλεται να είναι ανθρωποκεντρική, με ηθικά ερείσματα και ιδεώδη. Οφείλει να συμβάλλει στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του νέου με βάση τις σύγχρονες απαιτήσεις αλλά και το μοντέλο της ανθρωπιστικής μόρφωσης. Επιδιώκει τη γνωστική κατάρτιση τόσο ως γνώση του εσωτερικού κόσμου (επίγνωση ικανοτήτων, αυτοκριτική, αυτοέλεγχο, αυτογνωσία…) όσο και ως ετερογνωσία, δηλαδή γνώση του κοινωνικού, πολιτιστικού και φυσικού περιβάλλοντος (κατανόηση του φυσικού κόσμου και των κανόνων που διέπουν το κοινωνικό σύνολο, γνώση και αξιοποίηση της πολιτιστικής παράδοσης και αντίληψη της αισθητικής, μύηση στην επιστημονική γνώση και έρευνα…).

Καλλιεργεί και αναπτύσσει τις ανώτερες νοητικές και διανοητικές λειτουργίες, την κριτική, την αφαιρετική και συνθετική ικανότητα, τον προβληματισμό, την αντιληπτική ικανότητα στη βάση του αιτίου – αιτιατού, την πειθώ. Έτσι, το άτομο αναλύει και επεξεργάζεται τα εξωτερικά ερεθίσματα, έχει άμεση αντίληψη των πραγμάτων και διαμορφώνει αυτόνομη σκέψη που τον βοηθά να απαλλαγεί από τη μισαλλοδοξία, την πλάνη, την άγνοια και το φανατισμό.

Παράλληλα, διεισδύοντας στη διαλεκτική μέθοδο και σκέψη διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες και αποκτά δημιουργική σκέψη αλλά και πνευματική ανεκτικότητα, αρετές που αποτελούν τη βάση της δημοκρατικής συνείδησης.
Ευαισθητοποιεί ηθικά και συναισθηματικά το νέο άνθρωπο δίνοντάς του τις βασικές ανθρωπιστικές αρχές και αξίες (σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, πίστη στα ιδανικά της ελευθερίας, της ισότητας, της ειρήνης, της αξιοπρέπειας, της φιλανθρωπίας…) και μαθαίνοντάς του τις αρετές του «μέτρου» και της συνάσκησης σώματος και πνεύματος-ψυχής.
Κοινωνικοποίηση του ατόμου και αρμονική συνύπαρξη του «εγώ» με το «εμείς» καθώς εντάσσει το άτομο στις βασικές οικονομικές διαδικασίες μέσω του ορθού επαγγελματικού προσανατολισμού και της ειδικής κατάρτισης (εξειδίκευση) ώστε να γίνει παραγωγικό και δημιουργικό.

Εισαγάγει τους μελλοντικούς δημοκρατικούς μας συν-πολίτες στις πολιτικές διαδικασίες με τη δημιουργία πολιτικού στοχασμού, την ενημέρωση για τη δημοκρατική αγωγή και την εμπειρία των σχολικών κοινοτήτων, όπου εφαρμόζονται οι βασικές πολιτικές αρχές, με αποτέλεσμα τη δημιουργία «πολιτικών ανθρώπων» που ενδιαφέρονται και συμμετέχουν στα κοινά.

Εντάσσει το άτομο στις πολιτιστικές διαδικασίες μέσα από τις αθλητικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες, τη γνωριμία με τον ελληνικό και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, τη γλωσσική διδασκαλία και τη δημιουργική αξιοποίηση του πολιτιστικού παρελθόντος. Έτσι, συμβάλλει στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας και στην ενίσχυση της ιδιαιτερότητας του εθνικού «εμείς».

Εισάγει στο μαθητή τις έννοιες του διεθνισμού και του ευρωπαϊσμού, όπου συνυπάρχει η εθνική με την ευρωπαϊκή συνείδηση και καλλιεργείται η πίστη στην οικουμενικότητα της ανθρώπινης συμβίωσης και η γεφύρωση των διαφορών του κόσμου. Ο ρόλος του σχολείου είναι πολυδιάστατος αλλά και καθοριστικός για τη μελλοντική εξέλιξη του μαθητή σε ελεύθερο άτομο και πολίτη.

Ωστόσο, το σύγχρονο σχολείο καλείται στην εποχή μας να αντεπεξέλθει σε έναν ακόμα πιο δύσκολο ρόλο, να προσφέρει δηλαδή στο νέο τα εφόδια εκείνα, ώστε να προσαρμοστεί γρηγορότερα και ευκολότερα στα σύγχρονα δεδομένα.

Για να επιτύχει τους αγαστούς και πολυπόθητους στόχους της η σχολική παιδεία θεωρώ ότι είναι επιτακτικό να μετέρχεται σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες και απαιτήσεις (εκμάθηση πληροφορικής και ξένων γλωσσών…). Άμεση αξιοποίηση των δυνατοτήτων της σύγχρονης τεχνολογίας και ιδιαίτερα του διαδικτύου, ώστε να επιτευχθεί αποτελεσματικά η πρόσβαση σε βιβλιοθήκες και αρχεία, η σύνδεση με ερευνητικά κέντρα και μουσεία, η πρωτότυπη μαθητική εργασία-project (δυστυχώς ιδιαίτερα υποβαθμισμένη), αλλά και να προωθηθεί η διευρυμένη συνεργασία στα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας μας αλλά και του εξωτερικού.

Με αυτόν τον τρόπο ο νέος αποκτά ευελιξία, ικανότητα προσαρμογής και συνεργασίας. Εξοικείωση των μαθητών μας με τις διαδικασίες της «δια βίου μάθησης», μέσα από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση (Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, μεταλυκειακή εκπαίδευση, μεταπτυχιακά προγράμματα…), ώστε να μάθει την αναγκαιότητα που επιβάλλει η σύγχρονη εποχή για συνεχή επιμόρφωση και ανανέωση των επαγγελματικών εφοδίων.

Ουσιαστική εξειδίκευση κυρίως στον τεχνικό τομέα, ο οποίος οφείλει στη χώρα μας να συνδεθεί με την πρωτογενή παραγωγή, ώστε να αυξηθεί η εγχώρια παραγωγικότητα και να αποσυμφορηθούν τα κορεσμένα «θεωρητικά» επαγγέλματα, για να αντιμετωπιστεί μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα η ανεργία της νεολαίας.

Αποτελεσματικός και συστηματικός ο σχολικός επαγγελματικός προσανατολισμός (ΣΕΠ), ώστε να τεθούν οι βάσεις για την αρμονική σχέση ατόμου – εργασίας αλλά και την ισορροπημένη σχέση προσφοράς – ζήτησης εργασίας.

Εναρμόνιση των εκπαιδευτικών στόχων με τα δεδομένα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εκμετάλλευση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων ανταλλαγής μαθητών/φοιτητών. Σύνδεση του σχολείου με την κοινωνία, ώστε να αποκτηθεί μια πλήρης και αντικειμενική εικόνα της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας και των προβλημάτων ή των δυσκολιών της (ενημέρωση για ναρκωτικά, AIDS, ρατσισμό, παραβατικότητα, ανεργία, οικολογία…).

Έμφαση στη διδασκαλία της γλώσσας, της ιστορίας και της εθνικής παράδοσης με στόχο την αποτροπή του κινδύνου μιας ισοπεδωτικής πολιτιστικής ομοιομορφίας και μιας άκριτης ξενομανίας ή την αποφυγή της διαρροής του ελληνικού πνευματικού δυναμικού στο εξωτερικό λόγω των εντεινόμενων δυσχερειών στην ελληνική οικονομία.

Θωράκιση με ηθικά εφόδια και ψυχικές αρετές (εργατικότητα, υπομονή, αυτοπεποίθηση, αισιοδοξία, θάρρος…), ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί επαρκής, αυτάρκης, χειραφετημένος και αυτεξούσιος στις απαιτήσεις και τους πειρασμούς του μέλλοντος.

Η εκπαίδευση αποτελεί τη συστηματική παρέμβαση μάθησης, αγωγής, καλλιέργειας και κοινωνικοποίησης κατά τη διάπλαση της ατομικής και κοινωνικής προσωπικότητας του ανθρώπου. Στη χειμαζόμενη εποχή μας, με δεδομένους τους ταχύτατους μετασχηματισμούς σε όλα τα επίπεδα του πολιτισμού, η παιδεία παραμένει η πιο «σταθερή αξία» που διαμορφώνει τον άνθρωπο εις «άνθρωπον».

Ας μην επιτρέψουμε στην πνευματική και πολιτιστική ένδεια που μας επιβάλλουν όλες οι κοινωνικές μεταβλητές και συνιστώσες να μας καθυποτάξουν, αλλά να ορθώσουμε ανάστημα και με περίσσιο θάρρος να αντιταχθούμε στην ισοπέδωση και αλλοτρίωση των ψυχών μας. Με θεμέλιο την παιδεία, ας δημιουργήσουμε όλοι μας έναν υγιή προσωπικό μικρο-πολιτισμό και ας πορευθούμε σε ατραπούς αυτοπραγμάτωσης και αξιοπρέπειας.

Όλοι μας μπορούμε να το κατορθώσουμε!

Μιχαήλ Ν. Βοξάκης
Φιλόλογος, M.Ed.
Συγγραφέας σχολικών βοηθημάτων
Ιδιωτικός Εκπαιδευτικός