Ο συμπολίτης μας Διπλωματούχος Ηλεκτρολόγος Μηχανολόγος Μηχανικός, εξηγεί τι θα μπορούσε να περιλαμβάνει ένα σχέδιο δράσης αύξησης της ενεργειακής απόδοσης και χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Του Κωστή Κωνσταντουλάκη *
ΑΕΙΦΟΡΟΣ Ή ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣ
Όταν οι πολίτες, σε οποιοδήποτε επίπεδο, συζητούν, επιχειρηματολογούν, απαιτούν, διεκδικούν, παλεύουν, αντιδικούν, ή και ανταγωνίζονται -ακόμη και με τις καλύτερες των προθέσεων- για την «ανάπτυξη», (τοπική, περιφερειακή, εθνική, πλανητική, ή θεματική/κλαδική), είναι απολύτως βέβαιο ότι έχουν – οι συντριπτικά περισσότεροι – εντελώς διαφορετική αντίληψη για το τι είναι «ανάπτυξη» και πώς μπορεί αυτή να επιτευχθεί.
Αν λοιπόν ο αξιολογικός όρος «ανάπτυξη» γίνεται διαφορετικά αντιληπτός από διαφορετικούς ανθρώπους, ο όρος «Βιώσιμη Ανάπτυξη» ή “Αειφόρος Ανάπτυξη” ή απλά “Αειφορία” που χρησιμοποιείται κατά κόρον από υποψήφιους Δημάρχους και Δημοτικούς Συμβούλους πώς μπορεί να γίνει κατανοητός από τους Δημότες;
Η αειφόρος ανάπτυξη ή βιώσιμη ανάπτυξη αναφέρεται στην οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα. Γνώμονας της αειφορίας είναι η μέγιστη δυνατή απολαβή αγαθών από το περιβάλλον, χωρίς όμως να διακόπτεται η φυσική παραγωγή αυτών των προϊόντων σε ικανοποιητική ποσότητα και στο μέλλον.
Η βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει ανάπτυξη των παραγωγικών δομών της οικονομίας παράλληλα με τις υποδομές για μία ευαίσθητη στάση απέναντι στο φυσικό περιβάλλον και στα οικολογικά προβλήματα (όπως ορίζουν παραδοσιακές επιστήμες σαν τη γεωγραφία). Η βιωσιμότητα υπονοεί ότι οι φυσικοί πόροι υφίστανται εκμετάλλευση με ρυθμό μικρότερο από αυτόν με τον οποίον ανανεώνονται, διαφορετικά λαμβάνει χώρα περιβαλλοντική υποβάθμιση. Θεωρητικά, το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα της περιβαλλοντικής υποβάθμισης είναι η ανικανότητα του γήινου οικοσυστήματος να υποστηρίξει την ανθρώπινη ζωή (οικολογική κρίση).
Με απλά λόγια, θα πρέπει να ζούμε, να παράγουμε και να καταναλώνουμε φροντίζοντας να αφήσουμε ένα καλύτερο κόσμο στα παιδιά μας.
Δεν γνωρίζω αν ο Δήμος Διονύσου έχει ενταχθεί στο Σύμφωνο των Δημάρχων. Αν ναι, ως Δημότες θα έπρεπε να είχαμε ενημερωθεί. Αν όχι, θα τολμούσα να το χαρακτηρίσω ως “Εγκληματική Παράλειψη”.Το Σύμφωνο των Δημάρχων είναι η κυριότερη Ευρωπαϊκή κίνηση στην οποία συμμετέχουν τοπικές και περιφερειακές αρχές, οι οποίες δεσμεύονται εθελοντικά να αυξήσουν την ενεργειακή απόδοση και τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις περιοχές τους.
Με τη δέσμευσή τους, οι υπογράφοντες το Σύμφωνο σκοπεύουν να επιτύχουν και να υπερβούν το στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μείωση των εκπομπών CO2 κατά 20% έως το 2020 και 40% έως το 2030.
Μετά την έγκριση, το 2008, της δέσμης μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέπτυξε το Σύμφωνο των Δημάρχων προκειμένου να προωθήσει και να υποστηρίξει τις προσπάθειες που καταβάλλονταν από τις τοπικές αρχές για την εφαρμογή πολιτικών σχετικά με τη βιώσιμη ενέργεια.
Χάρη στα μοναδικά χαρακτηριστικά του, καθώς πρόκειται για τη μοναδική κίνηση του είδους της που δραστηριοποιεί τοπικούς και περιφερειακούς φορείς γύρω από την εκπλήρωση των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Σύμφωνο των Δημάρχων παρουσιάζεται από τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως ένα εξαιρετικό μοντέλο πολυεπίπεδης διακυβέρνησης.
Με την υπογραφή του Συμφώνου των Δημάρχων και την εκπόνηση και υλοποίηση ενός Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια κάθε Δήμος επιδιώκει συνολικά να:
• Συνεισφέρει στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω της μείωσης των εκπομπών CO2 εντός των ορίων του.
• Επιδείξει την προσήλωσή του στην προστασία του περιβάλλοντος και την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων.
• Ενθαρρύνει την συμμετοχή των πολιτών σε κοινές δράσεις.
• Αποκομίσει (και εξασφαλίσει για τους πολίτες) οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη από την Εξοικονόμηση Ενέργειας και την χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
• Βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης, μετακίνησης και εργασίας εντός του Δήμου.
• Προσαρμοστεί πιο εύκολα και αποτελεσματικά στο συνεχώς ανανεούμενο εθνικό και ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο που δίνει αυξημένη βαρύτητα σε θέματα ενέργειας και περιβάλλοντος.
• Αποκομίσει οφέλη από την συνεργασία με άλλους δήμους που συμμετέχουν στο Σύμφωνο των Δημάρχων ή τους φορείς που το στηρίζουν.
• Αποκτήσει πρόσβαση σε εθνικές και ευρωπαϊκές πηγές χρηματοδότησης.
Δεν έχω αντιληφθεί να έχει ξεκινήσει, τουλάχιστον, κάποια δραστηριότητα για τα παραπάνω αναφερόμενα στον Δήμο Διονύσου. Κατά καιρούς βέβαια διαβάζω θεωρίες και άρθρα “ευχολόγια” των Δημοτικών αρχόντων στον Τοπικό Τύπο. Παρατηρώντας όμως πόσο ανενεργοί και ανενημέρωτοι είναι οι συμπολίτες μας, συμπεραίνω (δια της ατόπου απαγωγής) ότι μάλλον ο Δήμος Διονύσου αδρανεί. Ως εκ τούτου αδρανούν και οι Δημότες.
Είναι προφανές ότι η κοινωνικοοικονομική κρίση που βιώνει η χώρα μας, έχει αποσπάσει τους Πολίτες από τα θέματα της Προστασίας του Περιβάλλοντος. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα όμως έχουν καταστεί μείζονα, και σύμφωνα με τις επίσημες έρευνες και δημοσιεύσεις, παγκόσμια, ίσως να είμαστε ήδη σε έναν δρόμο “χωρίς γυρισμό”. Για τον λόγο αυτό απαιτείται ενίσχυση στην ευαισθητοποίηση των Ελλήνων, η οποία μπορεί να ξεκινήσει πρωτογενώς από τους Δήμους.
Σε πολλούς Δήμους της Χώρας οι Δημοτικές Αρχές, ως προς την Αειφόρο ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος έχουν προχωρήσει σε δράσεις που στοχεύουν σε:
• Μείωση της κατανάλωσης ενέργειας.
• Μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
• Μείωση των εκπομπών CO2 – 40% έως το 2030 (Όπως αναφέρεται και παραπάνω, οι πόλεις που προσυπογράφουν το «Σύμφωνο των Δημάρχων», δεσμεύονται να ξεπεράσουν τους στόχους της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής για 20% μείωση εκπομπών CO2 έως το 2020 σε εθνικό επίπεδο, και 40% έως το 2030 – ΕΕ 15/10/2015)
• Μείωση του κόστους για την ενέργεια.
Οι δράσεις αυτές, εντασσόμενες σε ένα ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης με μέτρα, άξονες, χρονικό και οικονομικό προγραμματισμό, μπορεί εκ των κάτω προς τα άνω, να συμβάλλουν σημαντικά στα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
Ως αφετηρία για τις δράσεις αυτές θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως στοιχεία “βάσης” τα αποτελέσματα της απογραφής του 2011 από την ΕΛΣΤΑΤ, (θεωρούμε το 2011 ως έτος αναφοράς), καθώς και στοιχεία από την ΔΕΗ, την ΔΕΠΑ , τα αρχεία της Τεχνικής και της Οικονομικής Υπηρεσίας του Δήμου για την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και καυσίμων στους παρακάτω τομείς:
• Δημοτικά κτίρια και υποδομές.
• Δημοτικός Φωτισμός
• Δημοτικά οχήματα
• Οικιακός και Τριτογενής τομέας (επιχειρήσεις)
• Ιδιωτικά οχήματα και μεταφορές.
Τα πρώτα στοιχεία, που εύκολα μπορούν να εξαχθούν, για το «Έτος Αναφοράς» θα μπορούσαν να είναι:
• Ποσοστό ενέργειας που καταναλώνουν τα Δημοτικά συγκροτήματα επί της συνολικής ενέργειας που αφορά στις υποδομές του Δήμου.
• Ποσοστό ενέργειας που καταναλώνει ο Δημοτικός Φωτισμός επί της συνολικής ενέργειας που αφορά στο Δημοτικό τομέα.
• Ποσοστό ενέργειας που καταναλώνουν τα Δημοτικά οχήματα (της Υπηρεσίας Καθαριότητας, των Τεχνικών Υπηρεσιών κλπ.) επί της συνολικής ενέργειας που αφορά στο Δημοτικό τομέα.
• Ποσοστό ενέργειας που καταναλώνουν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις του Δήμου.
Αν γίνει μια τέτοιου είδους απογραφή για το 2018 ή το 2019 εμπλουτισμένη με περισσότερα στοιχεία, εύκολα μπορούμε να δούμε που βρίσκεται το “Ενεργειακό Αποτύπωμα” του Δήμου Διονύσου σε σχέση με το “Έτος Αναφοράς”, να τεθούν στόχοι βελτίωσης και να ληφθούν μέτρα. Τα μέτρα αυτά, αν είναι τεκμηριωμένα και διαφανή μπορούν και να χρηματοδοτηθούν από την ΕΕ ή και το Κράτος.
Πολλοί Δήμοι τα έχουν καταφέρει. Θα μπορούσα να αναφέρω τα ονόματά τους, αλλά για λόγους δεοντολογίας, (προεκλογική περίοδος), δεν το κάνω.
Ένα πρόβλημα που όλοι επισημαίνουμε είναι η κακή ενεργειακή συμπεριφορά των Δημοτών και των Επιχειρήσεων της Πόλης μας.
Ή αδιαφορία από τις Αρχές γεννά αδιαφορία και από τους Πολίτες. Ανεχόμαστε π χ. σκουπίδια στους δρόμους, αρκεί να μην είναι στην αυλή μας. «Η ανοχή είναι μια άλλη ονομασία για την αδιαφορία». Ο Δήμος όμως θα μπορούσε να το ανατρέψει αυτό αν:
– Εδραιώσει ένα δίαυλο επικοινωνίας με τους δημότες και τους επαγγελματίες της περιοχής για τα θέματα ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
– Προσδιορίσει τον βαθμό ευαισθητοποίησης των πολιτών στα θέματα εξοικονόμησης ενέργειας και πως αυτός μεταβάλλεται ανάλογα με την ηλικία, την παιδεία και την επαγγελματική ιδιότητα.
– Οργανώσει στοχευμένες μελλοντικές δράσεις ενημέρωσης και εξοικονόμησης ενέργειας, ειδικά στον τομέα της κατανάλωσης ενέργειας σε κτήρια.
Θα αναφερθώ πάλι σε άλλους Δήμους (παρόμοιας γεωγραφικής έκτασης και οικονομικής ποικιλότητας) που από το 2013 έχουν διανείμει ερωτηματολόγια στους Δημότες από τις απαντήσεις των οποίων διαπίστωσαν (μέσος όρος 2013) ότι:
• Η πλειοψηφία των κατοικιών δεν έχει πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης.
• Σχεδόν 1 στους 2 πολίτες δεν γνωρίζουν τα στοιχεία κατανάλωσης της κατοικίας όπου διαμένουν. Υπάρχει μεγάλη δυνατότητα βελτίωσης της διαδικασίας συλλογής στοιχείων κατανάλωσης στον οικιακό τομέα μέσω ενημέρωσης και εφαρμογής πιλοτικών προγραμμάτων.
• Ο μέσος όρος χρονολογίας κατασκευής των κτιρίων είναι το έτος 1993 με μέση επιφάνεια 133 m2 και συνολική μέση ετήσια κατανάλωση 140 KWh/m2. Επομένως, υπάρχει δυνατότητα εξοικονόμησης ενέργειας για θέρμανση, ψύξη και παραγωγή ζεστού νερού χρήσης σε ένα μεγάλο αριθμό κατοικιών, από την εφαρμογή θερμομόνωσης στο κέλυφος και την αναβάθμιση του συστήματος κεντρικής θέρμανσης και κλιματισμού.
• Περίπου 1 στους 5 πολίτες αφήνει τα φώτα ανοιχτά σε δωμάτια που δεν χρησιμοποιεί και δεν χρησιμοποιεί λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας. Συνεπώς, η ενεργειακή συμπεριφορά των δημοτών και οι επιλογές αγοράς λαμπτήρων μπορούν να βελτιωθούν.
• Μόνο 1 στους 5 πολίτες δηλώνει ότι το καλοκαίρι ρυθμίζει τον θερμοστάτη σε θερμοκρασία μεγαλύτερη των 25 C0, ενώ το 40% ρυθμίζει τον θερμοστάτη σε θερμοκρασία μικρότερη των 25 C0.
• 1 στους 10 πολίτες δεν λαμβάνει υπόψη του την ενεργειακή κλάση των συσκευών κατά την αγορά τους και από αυτούς που απάντησαν θετικά το 34% δεν απάντησε ή δεν γνωρίζει την ενεργειακή κλάση των συσκευών που αγόρασε πρόσφατα.
• 1 στους 2 πολίτες αφήνει τις ηλεκτρονικές συσκευές σε κατάσταση αναμονής ή αγνοεί το θέμα.
• 1 στις 2 κατοικίες δεν έχει ηλιακό θερμοσίφωνα ή αγνοεί το ζήτημα παραγωγής ζεστού νερού χρήσης. Επομένως, υπάρχει δυνατότητα εξοικονόμησης ενέργειας για την παραγωγή ζεστού νερού χρήσης σε ένα μεγάλο αριθμό κατοικιών από την εγκατάσταση ηλιακού θερμοσίφωνα.
• 4 στις 10 επιχειρήσεις δεν έχουν εγκατεστημένα συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας, ενώ 1 στους 2 επαγγελματίες δεν είναι διατεθειμένοι να εφαρμόσουν τέτοιου είδους μέτρα στο άμεσο μέλλον.
• Επίσης από τις κατ’ ιδίαν συνεντεύξεις διαπιστώθηκε ότι ενώ υπάρχει πολύ μεγάλη αποδοχή από τους επαγγελματίες για την εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας, δεν εφαρμόζουν οι ίδιοι στην επιχείρηση τους κάποιο τέτοιο μέτρο και έχουν μερική γνώση για τα εξειδικευμένα μέτρα που μπορούν να εφαρμόσουν για την εξοικονόμηση ενέργειας.
Από την ανάλυση των ερωτηματολογίων προέκυψε ότι υπάρχει μεγάλο περιθώριο ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των κατοίκων και των επαγγελματιών των Δήμων σχετικά με την Εξοικονόμηση Ενέργειας και την προστασία του Περιβάλλοντος.
Εννοείται ότι όσα αναφέρονται παραπάνω, δεν έχουν τη χρονική διάρκεια μιας πενταετούς θητείας Δημοτικής Αρχής. Πρέπει να γίνουν θεσμός που θα διατηρείται και θα βελτιώνεται.
Επειδή το θέμα είναι ανεξάντλητο θα σταματήσω εδώ, επιστρέφοντας και πάλι στον όρο «Ανάπτυξη» αναφέροντας το χιουμοριστικό παράδειγμα του καθηγητή Δ. Ρόκου, Καθηγητή ΕΜΠ σχετικά με την ερμηνεία του όρου:
«…..Όταν λέμε ότι τα παιδιά μας, (ή τα παιδιά των φίλων μας, ή τα παιδιά όλου του κόσμου) θέλουμε ή ευχόμαστε να αναπτυχθούν, είναι απολύτως σίγουρο ότι δεν εννοούμε να γίνουν τετρακόσια κιλά βαριά, ή τρία μέτρα ψηλά. Στην έννοια «ανάπτυξη» των παιδιών, δίνουμε όλοι αυθορμήτως, το αυτονοήτως εγγενές, πολυδιάστατο, θετικό, δημιουργικό και ολοκληρωμένο νόημά της, το οποίο καλύπτει ταυτόχρονα και αρμονικά, την «όλη», σωματική, ψυχική, πνευματική και συναισθηματική τους υγεία και εξέλιξη, την ομαλή, ειρηνική, δημοκρατική και δημιουργική τους ένταξη και λειτουργία ως συνειδητών, υπεύθυνων και ενεργών πολιτών στο φυσικό, οικογενειακό, φιλικό, κοινωνικό, σχολικό και εργασιακό τους αργότερα περιβάλλον και γενικότερα την με ήθος, «αρετήν και τόλμη», μόρφωση και ευτυχία τους….».
* Ο Κ.Κωνσταντουλάκης είναι Διπλωματούχος Ηλεκτρολόγος Μηχανολόγος Μηχανικός, δημότης Διονύσου και κάτοικος Αγίου Στεφάνου